Завхан аймгийн гадаргын усны чанарын 2017 оны 11 дүгээр сарын төлөв байдал

Гадаргын усны чанар

Завхан аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь усны чанарын хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 11 дүгээр сард Богд-Улиастай дээд, доод цэг, Чигэстэй-Улиастай дээд, доод цэг, Тэс-Баян уул зэрэг хяналт-шинжилгээний цэгүүдээс усны сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын 20 гаруй үзүүлэлт, тухайлбал усан орчин(pH), усны булингар, усны цахилгаан дамжуулах чанарын(EC), жинлэгдэх бодис(Ж/б), ууссан хүчилтөрөгч(O₂), биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч(БХХ₅), перманганатын исэлдэх чанар(ПИЧ), хатуулаг, кальци(Ca), магни(Mg), натри болон калийн ион(Na+K), сульфат (SO₄), хлор(Cl), гидрокарбонат(HCO₃), эрдэсжилт, аммони(NH₄), нитритийн азот(NO₂), нитратын азот(NO₃), фосфор(P), фтор(F), төмөр(Fe) зэргийг (цаашид дээрх үзүүлэлтүүдийг химийн нэр, томъёогоор тэмдэглэнэ) тодорхойллоо.

2017 оны 11 дүгээр сард хийсэн Завхан аймгийн гадаргын усны шинжилгээний дүнг бохирдлын гол үзүүлэлтүүдээр MNS4586:1998 усны чанарын стандарттай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүллээ. 

1 дүгээр хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-Биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ-Перманганатын исэлдэх чанар, илр-илрээгүй, MNS4586:1998 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Завхан аймгийн гадаргын усны хяналт-шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис, эрдэс азотын агууламж MNS4586:1998 усны чанарын стандарттай харьцуулахад давсан үзүүлэлт ажиглжгдаагүй.                           

Богд гол: Отгонтэнгэрийн рашаан, түүний ар талын амнаас эх авсан рашааны гол Бага Богдтой, Өвөржоншт, Хөх нуруунаас эх авсан гол горхи нийлж Богдын гол болно. Богдын голын хяналтын дээд, доод 2 цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 95.1-106.3мг/л-т хэлбэлзэж, хатуулаг 1.08-1.20мг-экв/л, урвалын орчин рH 7.23-7.56, аммонийн азот 0.03-0.04мгN/л, нитритийн азот 0.001мгN/л, нитратын азот 0.65-0.83мгN/л, эрдэс фосфор 0.002-0.003мгР/л, цахилгаан дамжуулах чадвар 123-140  байна. Харин төмөр илрээгүй, Фтор агууламж 0.04-0.13мг/л, перманганатын исэлдэх чанар 1.0-1.6мг/л, хром(VI) 0.001мг/л, цахиур 2.82-4.22мг/л, сульфат 13.3-21.4мг/л, хлор 1.8-2.1мг/л байна.

Чигэстэй гол: Чигэстэй гол нь 1050 ам км ус хурах талбайтай, 28 км урт олон жилийн дундаж өнгөрөлт 4.85 шоо м/с болно. Чигэстэй голын дээд, доод 2 цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 110.6-135.1мг/л-т хэлбэлзэж, хатуулаг 1.16-1.24мг-экв/л, урвалын орчин рH 7.42-7.54, аммонийн азот 0.06-0.08мгN/л, нитритийн азот 0.001-0.002мгN/л, нитратын азот 0.68-0.75мгN/л, эрдэс фосфор 0.002-0.004мгР/л, цахилгаан дамжуулах чадвар 131-153  байна. Харин төмөр илрээгүй, Фтор агууламж 0.16-0.28мг/л, перманганатын исэлдэх чанар 1.3-1.5мг/л, хром(VI) 0.001-0.003мг/л, цахиур 3.27-6.59мг/л, сульфат 16.3-26.7мг/л, хлор 1.8-2.1мг/л байна.

Тэс гол: Хангайн нурууны салбар Булнай нурууны ар талаас эх авах Тэс гол нь Хөвсгөлийн уулсын баруун өмнө талаас эх авах ус ихтэй олон гол ихээхэн тэтгэж нэмэгдүүлнэ. Баян тэс сумын Тэс-Баян уул харуулын хяналтын цэгээс 1 сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 337.6мг/л, аммонийн азот 0.04мгN/л, нитритийн азот 0.002мгN/л, нитратын азот 0.93мгN/л, эрдэс фосфор 0.003мгР/л, хатуулаг 3.44мг-экв/л, урвалын орчин рH 7.84, цахилгаан дамжуулах чадвар 346  байна. Харин төмөр илрээгүй, Фтор агууламж 0.58мг/л.

Хаягдал бохир усны хяналт-шинжилгээ

 11 дүгээр сард, Завхан аймгийн хаягдал ус цэвэрлэх Төв цэвэрлэх байгууламж /цаашид ЦБ гэх/-ийн орох, гарах цэгээс авсан цэвэршүүлсэн бохир усны сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнгээс үзэхэд цэвэрлэх байгууламжуудаас гарч байгаа ус 53%-ийн цэвэршилттэй байлаа.

Улиастай сумын Төв ЦБ-д орж байгаа болон цэвэршүүлээд гарч байгаа хаягдал бохир усны сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнг MNS4943:2015 “Хаягдал ус”-ны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлж болох хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ (цаашид ЗДХ)-тэй харьцуулан 2 дугаар хүснэгтэд үзүүллээ.

2 дугаар хүснэгт

Завхан аймгийн Улиастай сумын хаягдал бохир ус цэвэрлэх Төв цэвэрлэх байгууламжаас гарч байгаа ус 53%-ийн цэвэршилттэй байсан ба MNS4943:2015 “Хаягдал ус”-ны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлж болох хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээтэй харьцуулахад жинлэгдэгч бодис, биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, нийт азот 1.1-2.1 дахин давсан бохирдолтой  байлаа. 

ЗАВХАН АЙМГИЙН УС ЦАГ УУР, ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ГАЗАР

БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ЛАБОРАТОРИ