Завхан аймгийн гадаргын усны чанарын 2017 оны 9 дүгээр сарын төлөв байдал

Гадаргын усны чанар

Завхан аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь усны чанарын хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 9 дүгээр сард Богд-Улиастай дээд, доод цэг, Чигэстэй-Улиастай дээд, доод цэг, Тэс-Баян уул зэрэг хяналт-шинжилгээний цэгүүдээс усны сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын 20 гаруй үзүүлэлт, тухайлбал усан орчин(pH), усны булингар, усны цахилгаан дамжуулах чанарын(EC), жинлэгдэх бодис(Ж/б), ууссан хүчилтөрөгч(O₂), биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч(БХХ₅), перманганатын исэлдэх чанар(ПИЧ), хатуулаг, кальци(Ca), магни(Mg), натри болон калийн ион(Na+K), сульфат (SO₄), хлор(Cl), гидрокарбонат(HCO₃), эрдэсжилт, аммони(NH₄), нитритийн азот(NO₂), нитратын азот(NO₃), фосфор(P), фтор(F), төмөр(Fe) зэргийг (цаашид дээрх үзүүлэлтүүдийг химийн нэр, томъёогоор тэмдэглэнэ) тодорхойллоо.

2017 оны 9 дүгээр сард хийсэн Завхан аймгийн гадаргын усны шинжилгээний дүнг бохирдлын гол үзүүлэлтүүдээр MNS4586:1998 усны чанарын стандартай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүллээ. 

1 дүгээр хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-Биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ-Перманганатын исэлдэх чанар, илр-илрээгүй,

Завхан аймгийн гадаргын усны хяналт-шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис, эрдэс азотын агууламжийг MNS4586:1998 усны чанарын стандарттай харьцууллаа.

Богд гол: Отгонтэнгэрийн рашаан, түүний ар талын амнаас эх авсан рашааны гол Бага Богдтой, Өвөржоншт, Хөх нуруунаас эх авсан гол горхи нийлж Богдын гол болно. Богдын голын хяналтын дээд, доод 2 цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 68.5-69.3мг/л-т хэлбэлзэж, аммонийн азот 0.05-0.06мгN/л, нитритийн азот 0.001-0.002мгN/л, нитратын азот 0.46-0.54мгN/л, эрдэс фосфор 0.007мгР/л, хатуулаг 0.64-0.68мг-экв/л, кальц 8.8-9.6мг/л, магни 2.4мг/л, цахилгаан дамжуулах чадвар 72-82µS/cm  байна. Харин төмөр 0.02-0.03мг/л, Фтор агууламж 0.18-0.19мг/л, перманганатын исэлдэх чанар 1.6-1.8мг/л, цахиур 3.29-3.86мг/л, сульфат 10.2-13.8мг/л, хлор 1.1мг/л, гидрокарбонат 39.0-40.3мг/л, урвалын орчин pH=7.27-7.35 байна.

Чигэстэй гол: Чигэстэй гол нь 1050 ам км ус хурах талбайтай, 28 км урт олон жилийн дундаж өнгөрөлт 4.85 шоо м/с болно. Чигэстэй голын дээд, доод 2 цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 83.8-129.0мг/л-т хэлбэлзэж, аммонийн азот 0.04мгN/л, нитритийн азот 0.002-0.006мгN/л, нитратын азот 0.42-0.46мгN/л, эрдэс фосфор 0.006-0.010мгР/л, хатуулаг 0.76-1.04мг-экв/л, кальц 11.2-15.2мг/л, магни 2.4-3.4мг/л, цахилгаан дамжуулах чадвар 90-141µS/cm  байна. Харин төмөр 0.02-0.03мг/л, Фтор агууламж 0.19-0.25мг/л, перманганатын исэлдэх чанар 1.6-1.8мг/л,  цахиур 4.61-5.08мг/л, сульфат 14.2-26.5мг/л, хлор 1.4мг/л, гидрокарбонат 47.6-66.5мг/л, урвалын орчин pH=7.20-7.50 байна.

Тэс гол: Хангайн нурууны салбар Булнай нурууны ар талаас эх авах Тэс гол нь Хөвсгөлийн уулсын баруун өмнө талаас эх авах ус ихтэй олон гол ихээхэн тэтгэж нэмэгдүүлнэ. Баян тэс сумын Тэс-Баян уул харуулын хяналтын цэгээс 1 сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 326,2мг/л-т хэлбэлзэж, аммонийн азот 0.02мгN/л, нитритийн азот 0.001мгN/л, нитратын азот 0.16мгN/л, эрдэс фосфор 0.003мгР/л, хатуулаг 3.20мг-экв/л, кальц 41.7мг/л, магни 13.6мг/л, цахилгаан дамжуулах чадвар 341µS/cm  байна. Харин төмөр 0.01мг/л, Фтор агууламж 0.59мг/л, перманганатын исэлдэх чанар 1.1мг/л, цахиур 6.92мг/л, сульфат 42.5мг/л, хлор 4.6мг/л, гидрокарбонат 197.6мг/л, урвалын орчин pH=7.63 байна.

 Хаягдал бохир усны хяналт-шинжилгээ

 9 дүгээр сард, Завхан аймгийн хаягдал ус цэвэрлэх Төв цэвэрлэх байгууламж /цаашид ЦБ гэх/-ийн орох, гарах цэгээс авсан цэвэршүүлсэн бохир усны сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнгээс үзэхэд цэвэрлэх байгууламжуудаас гарч байгаа ус 55.2%-ийн цэвэршилттэй байжээ.

Улиастай сумын Төв ЦБ-д орж байгаа болон цэвэршүүлээд гарч байгаа хаягдал бохир усны сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнг MNS4943:2015 “Хаягдал ус”-ны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлж болох хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ (цаашид ЗДХ)-тэй харьцуулан 2 дугаар хүснэгтэд үзүүллээ.

2 дугаар хүснэгт

Цэвэршүүлсэн усны хүлцэх агууламжаас биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч 1.6 дахин их давсан байна. 

Дүгнэлт

       Завхан аймгийн гадаргын усны хяналт-шинжилгээний 2017 оны 9 дүгээр сарын шинжилгээний дүнг MNS4586:1998 стандарттай харьцууллaa.  Завхан аймгийн Улиастай сумын хаягдал бохир ус цэвэрлэх Төв цэвэрлэх байгууламжаас гарч байгаа ус 55.2%-ийн цэвэршилттэй байсан ба MNS4943:2015 “Хаягдал ус”-ны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлж болох хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээтэй харьцуулахад биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч бага зэрэг давсан бохирдолтой  байлаа. 

ЗАВХАН АЙМГИЙН УС ЦАГ УУР, ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ГАЗАР

БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ЛАБОРАТОРИ